Yalçın Küçük'ün "satılmış" dediği Garbaçov
Soner Yalçın yazdı
Mihail Garbaçov öldü.
Sol dünya, 1980'lerin ortasından itibaren Garbaçov heyecanı- sevinci yaşadı.
“Perestroka” açılımı, “İkinci Kuruluş” anlamında değerlendirildi. “Glasnost/ Asıl Neyi İstiyorum” gibi Garbaçov kitapları dilimize çevrildi…
Dayanaksız umutların arkası acı hayal kırıklığı oldu; Sovyet sistemi dağıldı.
Peki, çöküşün sebebi neydi?
Stanislaw Gomulka gibi, London School of Economics, Pennsylvania, Stanford, St. Columbia, Harvard üniversitesi ekonomistleri Sovyetler Birliği'nin dağılacağını öngöremedi. Aksine. ABD ekonomisinden kaygı duyuyorlardı.
Sovyetlerin ekonomik sıkıntısı yoktu. Örneğin:
Beyaz eşya tüketim araçları üretimi 1955'de başlamıştı ve neredeyse her evde buzdolabı, çamaşır makinesi, televizyon vardı. Bu ürünlerde bekleme artık yoktu. Üstelik çoğu ev ikinci televizyon alıyordu. Keza:
Bankalarda çoğu kişinin mevduatı vardı.
Maaşlar-ücretler artıyor buna karşılık tüketim mallarında 40 yıldır artış yoktu.
Eğitim, sağlık vb. hizmetleri hâlâ bedavaydı.
İşsizlik yoktu; 153 milyon işgücünün yüzde 80'i endüstriyel vd. yüzde 20'si ise tarım alanında çalışıyordu. Kişi başı gelir, 9 bin 211 dolar idi.
Evet, Sovyet ekonomisinde ciddi sorun yoktu. O halde soruyu tekrarlamalıyım:
Niye çöktü?
İNSANI DÖNÜŞTÜREMEDİ
Prof. Yalçın Küçük dünyada sayılı Sovyetolog ekonomistlerden biri.
“Sovyetler Birliği'nde Sosyalizmin Kuruluşu” ve “Sovyetler Birliği'nde Sosyalizmin Çözülüşü” kitapları Marksist teoriye önemli katkılar sundu. Dedi ki:
-“Ne tarih ve ne günler, son genel sekreter Mihail Garbaçov'u, büyük bir sevinçle karşılamıştık, sanki Mesih idi ve öyle gördük.
-“Gizlice bir Mesih peşinde olduğumuzu, Garbaçov'la yaşadığımız büyük hayal kırıklığıyla fark ettik; çünkü göreve gelen genel sekreterin her birisi, öncekinden daha çözümsüzdü ve üstelik birbirini ardına ölüyorlardı, sanki düzen kendi kendini tıkıyordu.
-“Elit, komünizmin içinden bir yol aramıyor ve tabiatıyla bulamıyordu, ölmeye mahkûmdu. Herhalde ‘tıkanma' ve daha katı bir söyleyişle, çöküşün eşiği bu olmalıdır.”
Yalçın Küçük, Sovyetlerin ölümünü şöyle açıkladı:
-“Bir sovyetolog idim ve biliyordum: Sovyet Ekonomisi çok sağlamdı ama Sovyet eliti sosyalizmden soğumuş ve ihanet yolunu tutmuştu. Bu nedenle ‘perestroyka' lafı bana hoş geliyordu. Ama ne zaman ki, Garbaçov, ‘savaşçı olmayan bir emperyalizm ve emperyalist olmayan bir kapitalizm' demeye başladı, ağzından bu ‘cahil' veya bu ‘ahmak' sözcükler döküldüler. Satıcı, bıraktım. Satılmış ve satmıştır…”
Çöküşün özü buydu: Gerek kuruluş zorlukları gerekse iki büyük savaş sebebiyle Sovyet sistemi bir türlü “yeni insanı” yaratamadı.
Sosyalizmin tarifinde, yüksek kalkınma hızı, sürekli teknolojik yenilik, güvenlik zorunluluğu nedeniyle aşırı silahlanma hiç yer almadı. Ama dünyanın iki kutba ayrılışıyla insan bilincini mülkiyet bilincinden koparamadı; evet insanı dönüştüremedi.
Bu nedenle çöktü.
İNANILMAZ TABLO
Çöküş ne getirdi?
Rus ekonomisi her yıl daha da geriledi. Örneğin, ürünler toplanamadığı ya da dağıtılamadığı için açlık çekildi.
1990'da orta ve büyük boyutta 30 bin fabrika varken bu sayı 5 bine düştü. İşsizlik büyük artış gösterdi. Polis memurları, askerler mafya tetikçisi oldu. Fuhuş inanılmaz artış gösterdi.
Kriz, 1998'de zirve yaptı. Rublenin değeri hızla düştü ve Rusya dış borcunu ödeyemez hale geldi. Menkul kıymetler borsası dibe vurdu. Ülkedeki tüm ürünlerin ekonomik ölçüsü/ gayri safi yurtiçi hasılası yarı yarıya düştü. Sovyet malları üç kuruşa kapışıldı.
Hükümet rublenin uluslararası piyasada satışını durdurdu. Bu noktada Rusya halkının yüzde 90'ı yoksulluk sınırının altında yaşıyordu.
Daha acı örnekler vermeliyim:
10 bin 700 hastane vardı, bu sayı kısa süre içerisinde 5 bin 400'e düştü. Sağlık hizmetlerindeki aksamalar Rusların ömürlerini kısalttı.
Çöküşün ilk beş yılında 3,4 milyon bebek ölümü gerçekleşti. Her on çocuktan birisi sokakta yatıyordu. Verem, difteri gibi yol edilen hastalıklar ortaya çıktı.
Okulların sayısı da yaklaşık 71 binden iken 42 bin 600'e kadar geriledi.
Ukrayna halkının yüzde 72'si dağılmadan beri hayatın dağılma öncesine göre kötüleştiğini düşünüyordu.
Rusların yüzde 75'i Sovyet döneminin ülke tarihlerinin en iyi zamanı olduğuna inanıyordu.
Garbaçov, en kabiliyetsiz politikalarından biri olarak tarihe geçti.
Soner Yalçın
Odatv.com
