Türkiye’nin kumullarını 40 yılda yuttular

Kumullarına termik santral, petrol boru hattı, kömür ocağı, fabrika ve havaalanı yapımına izin veren...

Kumullarına termik santral, petrol boru hattı, kömür ocağı, fabrika ve havaalanı yapımına izin veren Türkiye’nin kumsalları can çekişiyor.

Bir zamanlar benzersiz kumul alanlarıyla Akdeniz’in gözdesi olan Türkiye’de hatalı arazi kullanımı politikaları ve tahsisler yüzünden kumullar alarm veriyor. 845 kilometre uzunluğa sahip toplam 36 bin 600 hektarlık kumula sahip olan Türkiye, kumullarına havaalanından fabrikaya, kömür ocağından golf sahalarına, konuttan park’a, petrol boru hattından arıtma tesisine pek çok bilimdışı uygulamayı hayata geçirerek ekosistem açısından altın değerindeki kumul alanlarını kaybetti. Türkiye’nin az sayıdaki kumul uzmanlarından biri olan Prof. Dr. Turhan Uslu, son yıllarda yangından kumul kaçırır gibi tahsisler yapıldığını belirterek, tahsislerin “Devletin kumulu deniz, yemeyen domuz” durumuna dönüştüğünü dile getirdi.

BİLİMİN KUMUL İSYANI: ‘DEVLETİN KUMULU DENİZ, YEMEYEN DOMUZ!’

Türkiye’nin hızla yok edilen kumul alanlarına ilişkin bir değerlendirme yapan Gazi Üniversitesi Emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Turhan Uslu, son yıllarda işin “Yangından kumul kaçırır gibi” ve “Devletin kumulu deniz, yemeyen domuz” durumuna dönüştüğünün altını çizerek, ilgili Bakanlıkların yaptığı ana tahsis konuları hakkında kapsamlı bilgiler verdi.

Türkiye’nin kumullarını 40 yılda yuttular - Resim : 1

TURİZMİ TEŞVİK YASASI KIYILARDAKİ RANTI HIZLANDIRDI

Türkiye’nin kumul ekosistemleri ve bitki sosyolojisi konusunda uzun yıllardır bilimsel çalışmalar yapan Uslu, 1970-1975 İl Toprak Kaynağı Envanter Rapor ve Haritalarına göre Türkiye kıyılarında 845,1 km uzunluğunda ve 36 bin 601 hektar kıyı kumulu bulunduğunu belirterek, “1927 yılında 13,6 milyon olan nüfusu 1980 yılında 44,7 milyona çıkan Türkiye’de 12 Mart 1982 tarihli Turizmi Teşvik Yasası, kıyılardaki rant paylaşımını hızlandırmıştır. Bu paylaşım Bakanlıkların tahsisleri ile olmuştur. Bu tahsisleri kumul ve plajları kiralama, özelleştirme ve satışı izlemiştir” dedi.

‘KUMULLARIN DÖRTTE BİRİNİ AĞAÇLANDIRILARAK YOK EDİLDİ’

Orman Bakanlığı’nın, 1992 yılı rakamlarına göre Adana, Mersin, Antalya, Muğla, İstanbul ve Sinop’ta 8 bin 274,5 hektar kıyı kumulunu ağaçlandırdığını dile getiren Uslu, bu rakamın Türkiye kumullarının yüzde 22,6’sını oluşturduğunu belirterek, “Türkiye’de ağaçlandırılacak başka alan kalmadığı için (!) kıyı kumullarının yaklaşık dörtte biri ağaçlandırılarak bu kumulların biyolojik zenginlikleri yok edilmiştir. Bu zenginliklerin neler olduğunu hiçbir zaman bilemeyeceğiz. Bu ağaçlandırmalardan örneğin Antalya, Belek ve Demre’deki ağaçlandırmalardaki ağaçlar daha sonra turizme tahsis edilmesiyle birlikte kesilmişlerdir” dedi.

Türkiye’nin kumullarını 40 yılda yuttular - Resim : 2

KUMULA FABRİKA, HAVAALANI VE KÖMÜR OCAĞI YAPILDI

Türkiye’nin kumullarına fabrika, havaalanı, park ve kömür ocağı gibi tesislerin kurulduğunu da dile getiren Uslu, “Mersin, Taşucu’nda kâğıt fabrikası, Kazanlı’da ise soda fabrikasını buna örnek verebiliriz. İstanbul’a yapılacak 3. havaalanı ile Muğla Dalaman’da kumul yakınına yapılarak kumulu etkileyen havaalanını örnek verebiliriz. İstanbul Ağaçlı ve Akpınar’daki linyit kömürü ocaklarını örnek olarak verebiliriz. Antalya’da Alanya, Belek, Lara, Konyaaltı ve İstanbul’da K. Çekmece ’deki iç ve dış kumsal doğa parkı ile Sakarya, Karasu’daki parkı örnek verebiliriz” diye konuştu.

İMAR PLANLARIYLA KUMULLAR YAPILAŞMAYA AÇILDI

Kumulların imar planları sonucu yapılaşmaya açıldığına da işaret eden Prof. Dr. Turhan Uslu, “Hatay’da Samandağ, Adana’da Tuzla, Mersin’de Göksu deltası, Antalya’da Side, Manavgat, Merkez, Demre, Patara, Muğla’da Göcek, Aydın’da Kuşadası, İzmir’de Pananos, İnciraltı, Pamucak ve İstanbul’da K. Çekmece imar planlarını örnek olarak verebiliriz” ifadelerini kullandı.

Türkiye’nin kumullarını 40 yılda yuttular - Resim : 3

BAKANLIKLARA KUMUL SORULARI

Kumullar üzerinde arıtma tesisleri, askeri tesisler, Disneyland, kanal, petrol boru hattı ve serbest bölge tahsislerinin yapıldığını da dile getiren Uslu, konuyla ilgili Bakanlıklara seslenerek, şu soruların yanıtlarının kamuoyuna verilmesini talep etti: “36 bin 601 hektar kumul alanının bugüne kadar kaç hektarı tahsis edilmiştir. Son iktidarın tahsis ettiği kumul alanı kaç hektardır? Bu tahsisleri yapılan kumulların tahsis konuları m2 olarak açıklanmalıdır. Kumullarda yabancılara yapılan tahsis, satış, özelleştirme var mıdır ve ne kadardır?”

HAKKINDA HİÇ BİR ŞEY BİLMEDEN KUMUL TAHSİSLERİ YAPILDI

İlgili Bakanlıkların, bilim insanlarına danışmadan ve kumullar konusunda hiçbir şey bilmeden, bu kadar çeşitli ve fazla sayıda tahsisler yaptığını dile getiren Uslu, “Sermayeniz olup da size tahsis yapılmamışsa, bu konuda bakanlıklara başvurmalısınız. Bakarsınız alacağınız cevap ‘Size de bir kumul tahsis edelim’ olabilir” sözleriyle kumul yağmasına tepki gösterdi.

İŞTE PROF. DR. USLU’NUN GÖZÜNDEN TÜRKÜN KUMULLA İMTİHANI

Türkiye’deki kumul tahsislerine ilişkin çeşitli rakamlar da veren Uslu, plajdan golf tesislerine, termik santralden yollara uzanan çeşitlilikteki kumul kullanımı konusunda şu bilgileri verdi:

Plaj: 2013 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığına göre 1186 plaj bulunmaktadır. Bunların alanları ve kıyı uzunluklarını bilemediğimiz için Türkiye kıyı kumullarının yüzde kaçı plaj yapılmıştır söyleyemiyoruz. Örneğin Antalya’da Çıralı, Aydın’da Kuşadası ve Muğla’da birçok plaj kiraya verilmiştir. Antalya’da Konyaaltı, İstanbul’da Kilyos ve İzmir’de Akkum plajı satışa çıkmıştır. Maliye Bakanlığı 2013 yılında kamuya ait sosyal tesislerin (bunların büyük kısmı kumullardadır) gerek satış gerekse kar/arsa karşılığı inşaat yaptırılarak veya yap-işlet-devret yöntemiyle ekonomiye kazandırılacağını açıklamıştır.

Golf tesisleri: Antalya’da Belek, Manavgat, Sorgun, İzmir’de Pananos ve Muğla’da Dalaman’da golf tesisleri yapılmış veya tahsisler yapılmıştır.

Voleybol: Örneğin Adana’da Yumurtalık, Mersin’de Taşucu, Antalya’da Alanya ve Çolaklı, Muğla’da Bitez ve Marmaris, Aydın’da Didim, İzmir’de Şakran, Balıkesir’de Edremit, Çanakkale’de Gökçeada ve Lapseki, Tekirdağ’da Kasatura, Yalova’da Tigem kampı, İstanbul’da B. Çekmece, Zonguldak’ta Filyos, Bartın’da Kurucaşile, Samsun’da Atakum, Giresun’da Tirebolu ve Artvin’de Hopa’da plaj voleybolu için resmi tahsis yapılmış veya tahsis yapılmadan plaj voleybolu oynanmakta.

Termik santral: Hatay’da Erzin, Adana’da Sugözü, Muğla’da Kemerköy, Kırklareli’nde Demirköy ve Kıyıköy, Sakarya’da Karasu’da termik santral yapılmış ve yapılacaktır.

Turizm Tesisleri: Bu çerçevede 50 yıl öncesinden bugüne kumullarda baraka, büfe, çadır, çardak, disko, kahvehane, kulübe, lokanta, tatil köyü, turizm merkezleri ve turizm yatırım alanları tesis edilmiştir. Ayrıca hemen her ilde kumullarda oteller ve yazlık evler yapılmıştır. Hemen her kıyı ilinde il ve ilçe merkezleri büyüyerek kumullar yapılaşma alanları olmuşlardır.

Yollar: Kumullarda başta Samsun-Hopa Karadeniz çift yolu ile Doğu Karadeniz’deki kumullar tamamen yok edilmiştir. Antalya-Gazipaşa çift yolu ile de birçok kumul büyük tahribata uğramıştır. Bunun dışında birçok kumul üstüne asfalt, stabilize yol yapılmış ve hemen tüm kumullarda ise araçların kumul üstünde gidip gelmeleri ile yollar oluşmuştur.

Yusuf Yavuz

Odatv.com

kumul alanlar turizm arşiv