“İspanya Elçiliğine 7 gün su, havagazı, elektrik yok!”

Ankara’nın efsane belediye başkanı Vedat Dalokay, bundan 26 yıl önce 21 Mart 1991’de Kırıkkale yakınlarında geçirdiği bir trafik kazasında eşi Ayçe Dalokay ile birlikte vefat etti. Kazada yaralanan oğulları Barış Dalokay ise 27 Mart 1991 günü yaşama veda etti.

Çağdaş, demokrat, halkçı belediyecilik denilince ilk akla gelen isimlerden. O’nun dönemini yaşayan Ankaralı büyüklerimden de yaptıklarını sık sık duydum, okudum.

Çalışkan, cesaretli, insancıl, renkli hatta kimine göre de “çılgın” kişiliğini öğrendikçe insanın aklına, neredeyse çeyrek asırdır Ankara’yı yönetenler geliyor!

10 Kasım 1927’de Elazığ’da doğdu Vedat Dalokay.

İTÜ Mimarlık Fakültesi’ni bitirdi.

1950-1951’de PTT ve Bayındırlık Bakanlığı’nda mimar olarak görev yaptı.

1951-1952’de Paris’teki Sorbonne Şehircilik Enstitüsü’nde lisansüstü eğitim aldı.

1964-1968 yılları arasında Mimarlar Odası Ankara Şube Başkanlığı ve Mimarlar Odası Genel Sekreterliği görevlerinde bulundu.

Çeşitli meslek dergilerinde kentleşme, gecekondu, belediyecilik ve dinsel mimarlık konularında yazılar yazdı.

Aralık 1973 seçimlerinde, yüzde 62 oy oranıyla CHP’den Ankara Belediye Başkanı oldu.

İyi bir mimar ve kent tasarımcısıydı. 1973-77 yılları arasında yerel yönetimlere en az yetki verildiği, parsasızlıktan kıvranıldığı bir dönemde sayısız çalışmaya imza attı.

Ankara ulaşımını kavşaklar yoluyla düzenledi.

Sıhhiye’deki Hitit Güneşi Anıtı, Lozan Meydanı, Altınpark, Abdi İpekçi, Kuğulu ve Seğmenler Parkları yapıldı; Uydukent ve Batıkent projeleri bu dönemde hazırlandı.

Dalokay’ın çalışmaları saymakla bitmiyor.

Kamu yararına toplu konut alanları oluşturmuş, hızlı toplu taşıma sistemleri kurmuş, yaya bölgeleri, bisiklet yolları, tarihsel ve çağdaş kent merkezleri düzenlemeleri yapmıştır.

“AÇLIK GREVİ YAPTI”

Ankara, başkanlığı süresince renkli kişiliği ve çarpıcı girişimlerine tanık olmuştur.

Ücretlerini alamayan belediye işçileri 28 Temmuz 1975’de direnişe geçer.

Vedat Dalokay da MC (Milliyetçi Cephe) hükümetlerinin mali kısıtlamalarını protesto ederek, 29 Temmuz’da 3 günlük açlık grevine başlar. Yatağını, pijama ve terliklerini açlık grevi süresince kalacağı mekâna taşır.

MC hükümetlerinin davranışlarını eleştiren Dalokay, “Belediyemizin sorunlarını tüm yeryüzüne iletmek amacıyla greve gidiyorum. Ölüm orucu tutup düşmanlarımı sevindirmem. Bu nedenle açlık grevim üç gün sürecek” demiştir. (Milliyet, 30 Temmuz 1975)

“İSPANYA ELÇİLİĞİNE 7 GÜN SU, HAVAGAZI, ELEKTRİK YOK!”

1975 yılı Eylül sonunda İspanya’da faşist rejiminin beş ETA üyesini idam etmesi üzerine, protesto için İspanya Büyükelçiliğine su, havagazı, elektrik verilmeyeceğini ve çöplerin toplanmayacağını açıklamıştır.

Bu kararını bir mektupla İspanya Büyükelçiliği’ne bildiren Dalokay, “7 gün İspanya elçiliğine su, havagazı, elektrik yok. Ankara halkı, özgürlük mücadelesi veren İspanyol halkını desteklemektedir” demiştir.

Dışişleri Bakanlığı ise belediye ile temas ederek bu girişimin durdurulmasını istemiştir.

Dalokay, Dışişlerinden kendisine herhangi bir öneri gelmediğini söyleyerek, “Onların yapmakta geç kaldıklarını ben yapıyorum” demiştir.

Başkan Dalokay hakkında DGM tarafından soruşturma açılmış, 2-8 yıl hapsi istenen Dalokay, ilk duruşmada beraat etmiştir.

Avukatlığını Ankara CHP Senatörü Prof. Uğur Alacakaptan yapmıştır.

Vedat Dalokay, savunmasında; “Benim davranışım bir şairin, bir bestecinin, bir ressamın davranışı gibidir. Benim sanatçı ruhum bu idamları kabul etmiyor.

Baş koparıp atmadık. Nihayet suyunu kestik!

Mektubu da İspanyol halkının yanında olduğumu belirtmek, üzüntü duyduğumu ifade etmek için yazdım. O yöneticiler 1936 yılından beri bir milyon insanın canına kıydılar.

Bu davranışım suç niteliği taşımıyor. Etimle, kemiğimle canlarının yanındayım. Yasalar ne derse desin, ben azılı suçluyu dahi temize çıkaracak yönü görmek istiyorum.

Savcının (Cumhuriyet Savcısı Hakkı Coşkun) burada yargılatmak istediği İnsan Hakları Beyannamesidir.” demiştir.

Türk-İş ve DİSK de İspanya’daki faşist rejimi kınamış “İspanyol Büyükelçisi ve konsolosları Türkiye’yi terk etsin” açıklamasında bulunmuşlardır. (Milliyet, 01.10.1975)

“BİTMEZ TÜKENMEZ MÜCADELE GÜCÜYLE…”

‘Kolo’ adlı çocuk öyküsüyle 1980 Türk Dil Kurumu Çocuk Yazını Ödülü’nü, 1995 yılında da American Library Association tarafından verilen Mildred L. Batchelder Ödülü’nü de kazanır. ‘Kolo’, İngilizce, Almanca ve Dancaya çevrilir.

Ankara’nın çağdaşlaşması, gelişmesi için büyük emekler vermiş bir isim Vedat Dalokay.

Aramızdan ayrılışının 26. yılında saygıyla anıyor, başta Ankara olmak üzere dönemin bütün belediye başkanlarını Vedat Dalokay’ı örnek almalarını diliyoruz.

Son söz meslektaşı ve yakın dostu Doğan Hasol’un…

“Politikada atılgan ve sevecen karakteriyle çok renkli bir kişilik yaratırken, aklına geleni süzgeçten geçirmeden hemen söyleyivermesi bazı kişileri rahatsız etmekten geri kalmıyor. Bu nedenle Vedat sonraki yıllarını aktif politikanın dışında, ama politikadan yine hiç kopamadan, daha çok mimarlığa ağırlık vererek geçirecektir.

Taksim Meydanı için İstanbul Belediyesi’nin açtığı sınırlı yarışmayı kazanıyor, Şişecam gökdeleni için bir teklif projesi ve ötekiler…

Vedat’ı bitmez tükenmez mücadele gücüyle, güleryüzü, sevecen hali, inancını apaçık ortaya koyan, hatalı hatasız sollayan düşünceleriyle, renkli kişiliğiyle arayacağız. Ancak, içimize bir türlü sindiremediğimiz şey, onu trafiğe kurban vermek…”

Kaynakça:

Doğan Hasol, “Hey Koca Vedat-Zavallı İstanbul”, Yapı Dergisi, Sayı 113, 01.04.1991.

Murtaza Demir, “Melih Gökçek’i Değil Vedat Dalokay’ı Örnek Alın”, Odatv, 19.05.2016.

Mehmet Tunçer, “Kent ve Çevre Köşesi”, Ankara Magazine Dergisi, Mayıs 2006, Sayı 53.

Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Siyasal Hayat, E. Attila Aytekin, Gökhan Aatılgan, Mustafa Şener, Ateş Uslu, Ebru Deniz Ozan, Melih Yeşilbağ, Cenk Saraçoğlu, Yordam Kitap, İstanbul, 2015.

Şenol Çarık, Türkiye Solunun Kısa Tarihi, Asi Kitap, İstanbul, 2017.

Milliyet, 30 Temmuz 1975.

Milliyet, 1 Ekim 1975.

Şenol Çarık

Odatv.com