Mümtaz İdil yazdı; Capablanca'nın bilinmeyen öyküsü

Spasky Fisher’e yenilince, dünya satrancından her şeyin bir anda değişeceği düşünüldü. Kolay değildi çünkü; dünyanın en büyük satranç oyuncularından biri kabul edilen Borissy Spasky, ABD’nin en genç satranç şampiyonlarından biri tarafından “dünya şampiyonluğuna” davet ediliyordu. Davete çağıran da sıradan bir adam değildi. Adım adım dünya şampiyonluğu adaylığına geldi.

Dünya satranç şampiyonluğu benzer bir çok öyküyle doludur: Bilir misiniiz, gelmiş geçmiş dünya satranç şampiyonları arasında Capablanca’nın yeri bir ayrıdır. 1921 yılında, dönemin dünya satranç şampiyonu olarak dünya satranç dünyasına inanılmaz bir noktaya gelen Capablanca, daha 13 yaşındayken Küba satranç şampiyonu olmuştu.

Capablanca’nın en ilginç yönü, son dünya şampiyonlarından Kasparov’un, dünya şampiyonu olarak ölen Alyekhin’den daha farklı bir üne sahip olmasıydı: Capablanca, tam yaşamı boyunca 35 oyun kaybetmiş olmasıdır.

Bu özelliğiyle ile bile en yakın rakibiyle bile yüzde hesabı yapılarak karşılaştırıldığında ortaya çıkan sonuç çok düşündürücü ve şaşırtırıcıdır. Capablanca, kayıtlara giren maçlarından yalnızca yüzde altısını kaybetmiştir. 1927 yılında dünya şampiyonluğunu kaybettiği en büyük rakibi Alyekhin de bu oran yüzde on, bir başka dünya şampiyonu Botvinik’te yüzde 10, yüzde on dünya şampiyonluğunu elinden aldığı Emanuel Lasker’de bu oran yüzde 11’dir. Satrancın dahi çocuğu Morphy’de ise bu oran ancak yüzde 12’dir. Dünya şampiyonluğunu kazanmış birçok satranç oyuncusunun yüzdeleri ise bunların çok gerisindedir. Örneğin Euwe’nin yüzde 18, Steinitz’in yüzde 22, Anderssen’in yüzde 29’dur.

Capablanca’nın “simultane” (aynı anda birkaç oyuncuyla birden oynamak) gösterilerinin de bu yüzdeye dahil olduğunu belirtelim.) Aşağıda oyunlarından iki örneğini bulacağınız birinci oyunda Capablanca’nın yüzde 6 oranına giren, kaybettiği ender oyunlardan birini göreceksiniz. İkinci oyunda da da zaten Alyekhin’e dünya şampiyonluğunu kaybettiği oyunda başına gelmişti. Adı duyulmamış bir satranç oyuncusuna simultane gösteri sırasında yenildiği bu oyun, oldukça ilginizi çekecektir sanırım.

Brooklyn, 1924

Simultane

1. b4 d5

2. Fb2 Ff5

3. e3 g6

4. f4 Af6

5. Af3 Fb4

6. Ac3 Abd7

7. Ae2 Ag4

8. c3 Fe7

9. h3 Ac5

10. Ag3 Fh4

11. hg4, …. Hamlesine 11…, Fg3+ hamlesiyle cevap vermeye hazır ve 12. Şe2, Fd3+ ve Mat.

11. Ah4 Vh4

12. Vf3 Ae3

13. Vf2 …

Atı alması halinde 13… Ae4 hamlesiyle Siyah taşını geri alır ve iki piyon öne geçerdi.

13. …Af1

Capablanca, belki yaşamındaki ender anlardan birini yaşamaktadır. Şf1 (kuşkusuz, 14. Af1, …, veya Kf1; 14. …, Ad3+ Capablanca’yı terk etmeye ikna edecek kadar güçlü bir hamle..

Satranca yeni başlayanlar, genellikle rakiplerinin hamlesini tekrar ederek oyuna giriş yapmaya çalışırlar. Böylelikle de bir süre her biliyor görünüp hem de idare edebileceklerini sanırlar. Capablanca’nın buna heveslenen bir amatöre karşı oynadığı oyun, taklit menin tercih edilecek bir yol olmadığını gösteriyor, Bu arada, Capablanca’nın “tüm zamanların en iyi oyuncusu olduğunu da kanıtlayan bir oyun örneği olarak ortaya çıkıyor:

New York, 1918

CAPABLANCA AMATÖR

1. e4 e5

2. Af3 Ac6

3. Ac3 Af6

4. Fc4 Fc5

5. 0-0 0-0

6. d3 e6

7. Fg5 fg4

8. Ad5 Ad4

9. Vd2 Vd7

Bu kadar taklit yeter herhalde. Eğer. 9… Ff3; 10. Ff6, gf6; 11 Vn6, …; ve bunu 12. Af6+… hamlesi izleyecekti ve Vezir düşüyordu.

10. Ff6, Ff3,

11. Ae7+

Artık bu hamle taklit edilemez. 11. .., Vxe7 oynarsa, 12. Ff7 Ae2+ 13, .

Şah Mat.

Mümtaz idil

Odatv.com