ANAYASA MAHKEMESİ NEDEN GECİKTİ

Anayasa Mahkemesi 3 Haziran günü başladığı Anayasa değişikliğine ilişkin yasa ile ilgili görüşmesini 8 Haziran’a bırakmış görünmektedir. Kimi basın organlarında yanlış bir değerlendirmeyle, Anayasa Mahkemesi’nin esasın incelemesine geçtiğini söylemişlerdir. Oysa Anayasa Mahkemesi’nce yapılan açıklamada, ilk incelemenin 8 Haziran’dan itibaren süreceği belirtilmiştir. Yani Yüksek Mahkeme henüz davayı kabul ederek esasa geçmemiştir. Yanlışlıkları önlemek için, bir iptal davası açıldığında Anayasa Mahkemesi’nde hangi evrelerden geçtiği üzerinde kısaca durmakta, kamuyu bilgilendirmek yönünden yarar bulunmaktadır.

2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Yasa’ya (m.27) ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’ne (m.8) göre Anayasa Mahkemesi, açılan iptal davalarında şöyle bir inceleme sırası izlemektedir. Kuşkusuz bu incelemeler, yasalarla anayasa değişikliğine ilişkin yasalar yönünden, birinin hem şekil hem esas, diğerinin yalnız şekil denetimine bağlı olması nedeniyle farklılık göstermektedir.

İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi önce 10 gün içinde dava dosyasının tamam olup olmadığını incelemektedir. Buna “ilk inceleme” denilmektedir. Açılan dava dosyaları Başkanlıkça görevlendirilen raportörler tarafından incelenmektedir. Raportörler İçtüzüğe göre 5 gün içinde ilk inceleme raporlarını yazmak zorundadırlar.
İlk incelemede; anayasa değişikliklerine ilişkin dava dilekçelerini örnek alırsak, dava dilekçeleri ekindeki imza dilekçelerinde, milletvekillerinin sıra numaralı olarak ad ve soyadları ile seçildikleri bölgelerin yazılı olup olmadığı, imzalarının bulunup bulunmadığı, bu listelerin her sayfasının TBMM Başkanı ya da görevlendirdiği yetkili tarafından onaylanıp onaylanmadığı, Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülen kuralların Anayasa’nın hangi maddelerine aykırı olduğunun açık biçimde belirtilip belirtilmediği, aykırılık gerekçelerine yeterince yer verilip verilmediği hususları denetlenmektedir. Ayrıca, dilekçelerin, Anayasa Mahkemesi’nin görevine giren bir konu ile ilgili olup olmadığı, iptal davası açmaya yetkili olanlar tarafından ve süresi içinde açılıp açılmadığı da incelenmektedir.
Eğer bu hususlarda eksiklik varsa, Yüksek Mahkeme onbeş günden az olmamak üzere bir süre vererek tamamlanmasını istemektedir. Eksiklik görülmezse dosya tamam demektir ki, bu durumda dava kabul edilmekte ve “esasın incelenmesine” geçilmektedir.

ESASIN İNCELEMESİ
“Esasın incelenmesi”, Anayasa Mahkemesi’nin inceleme evrelerinin ikincisini oluşturmaktadır. Bu evrede, dava dilekçesinde yer verilmek koşuluyla, yasalar yönünden “şekil” ve “esas”, anayasa değişikliklerinde ise yalnız “şekil” yönünden inceleme ve denetleme yapılmaktadır.
Yasa’da ilk inceleme için 10 günlük süre verilmesi ve Anayasa’da “şekil” yönünden incelemenin öncelikle yapılacağının belirtilmiş olması nedeniyle, şekil yönünden Anayasa’ya uygunluk incelemesi genellikle ilk incelemeyle birlikte ya da çok kısa süre sonra yapılmaktadır.
Yine Anayasa’ya açık aykırılıklarda, Anayasa’ya aykırı yasanın uygulanmasının yaratacağı sakınca gözetilerek, yürürlüğü durdurma kararı da ilk inceleme evresinde verilmektedir.
Anayasa Mahkemesi’nce, ilk incelemenin 8 Haziran’a kaldığı açıklandığına göre, henüz dosyanın tamam olduğuna ve esasın incelenmesine karar verilmediği, 8 Haziran’da, Anayasa’ya şekil yönünden aykırılık denetimine geçilmeyeceği anlaşılmaktadır.

NEDEN ERTELENDİ
Raportör raporunu verdiğine ve ilk incelemede denetlenecek konular yukarda vurgulandığı gibi basit konulardan oluştuğuna göre, inceleme acaba neden 8 Haziran’a ertelenerek 5 gün gecikmeye neden olmuştur? İçtüzüğün 10. maddesinde, “Üyelerden biri, görüşme başlamadan önce, işi yeter derecede inceleyemediğini ileri sürerse, o işin görüşülmesi başka bir güne bırakılır” denilmektedir. Sanırız durum bundan kaynaklanmaktadır.
Dava 15 Mayıs’ta açıldığına göre, üç haftada ilk incelemenin ancak sonuçlandırılacak olması dikkat çekicidir.

Bülent SERİM
Anayasa Mahkemesi Eski Genel Sekreteri
Odatv.com