1000 yıllık çekişme: İran protestolarında Türklerin yeri
Halit Kakınç yazdı…
İlginçtir… İran’ın parçalanma, dağılma, bölünme sürecindeyiz. İranlı şair Firdevsî (940-1020), Türkler’in ve Acemler’in zıtlıklarını bundan tam 1000 yıl önce anlatmıştır.
Hakim Ebul-Kasım Firdevsî Tusi, İran’ın kuzey-doğu sınırındaki Horasan eyaletindendir ve bu mıntıka Orta Asya steplerinden batıya doğru hareket eden Türkler’in göç yolları üzerinde bulunmaktadır.
Türkler’le (Turanlılar) İranlılar arasındaki bitmez tükenmez savaşlar sırasında Türkler, Ceyhun nehrini geçip İranlılar’ı bu nehrin gerisine atmıştır.
İran ve Turan arasındaki anlaşmazlık, hem toplumların ve hem de yöneticilerin şahıslarında devam etmiştir bütün dönemlerde.
Çıkar ve karakter zıtlıkları, coğrafî yönden birbirleri ile beraber yaşamak zorunda kalan bu iki topluluğun aralarında sürekli savaşmalarına neden olmuştur.
Acem asıllı Firdevsî, ünlü eseri Şâhnâme’de sık sık İranlılar’la Türkler arasındaki karakter zıtlığından bahsetmekte, bu zıtlığın ifadesi olarak da birinin karakterini suya, diğerininkini ise ateşe benzetmektedir. (V.II 637, v. 2037)
“İki unsur; biri ateş, diğeri su. Kalbin derununda biri diğerine başkaldırır… Halbuki, her ikisini bir yere koymak imkânsızdır (v. 111 1144, v. 58)… Birbirine karışan iki şey; su ve ateş, biri diğerini yok eder…(V. II 643, c. 2154).”
Anlaşmazlıklara son verme çabaları da bir türlü yeterli olamaz pratikte de.
Şâhnâme, bütün Türkler’i, İranlılar’ın karşısında homojen bir topluluk olarak ele almaktadır. Zikredilen Türk boylarından bazıları şunlardır: Karluk (V. III l288, v. 317; 1522 v. 450), Çiğil (V. III 1521, v. 426; 1578 v. 1413), Kıpçak, Kaçgar, Guz (V. III 1193, v. 1034), Türkmen (V. III 1288 v. 323), Tatarî (V. III 1288, v. 317).
Firdevsî, Türkler’i “Yüzünlerine bakınca peri gibi, fakat savaşta hiçbir şeye değmezler” şeklinde değerlendirmektedir. (V. III 1187, v. 906).
Şâhnâme'de, asker olarak Türkler’e pek önem verilmemiş olup bu konuda da Firdevsî yine tarafgir davranmıştır. Fars kültürünün Türk kültüründen üstünlüğü de şöyle betimlenmiştir (V. III 1420, v. 2766):
“Turan ırkından, üstün (parlak) zekâlı hiç kimse doğmadı.”
İran hükümdarlarını öve öve bitiremediği… Her birini efsâneleştirip, Türkler’e düşman eden… Efrasiyab, yani Alper Tunga’yla çarpıştıran Firdevsî, böyle bir kültürel miras bırakmıştır halkına.
Kolay gele Güney Azerbaycan’a yarının İran’ında.
Odatv.com
